Kościół gotycki z XVI w. spalony przez Szwedów 13 kwietnia 1703 r. w czasie wojny północnej. Odbudowany w stylu barokowym w latach 1703 – 1707 na zlecenie ówczesnego właściciela miasta Jana Dobrogosta (Bonawentury) Krasińskiego. Z dawnego kościoła obronnego pozostały dwie wieżyczki ze strzelnicami oraz charakterystyczne gotyckie szkarpy wspierające ściany budynku. Nad świątynią górują figury świętych Piotra i Pawła. Spiczaste wieżyczki wieńczą ich atrybuty: odwrócony krzyż i klucze Piotra oraz miecz i księga Pawła. Na wieżyczce sygnaturki błyszczy pozłacany herb fundatora - Ślepowron. Nad wejściem tablica erekcyjna z 1707 r.
Przy budowie i dekoracji świątyni pracowali najwybitniejsi przedstawiciele warszawskiego środowiska artystycznego z pocz. XVIII w. Autorem mógł być słynny architekt Tylman van Gameren, choć dopuszcza się także udział Jana Reisnera. Posągi wykonał warsztat rzeźbiarski słynnego Andrzeja Schlütera. Pracami budowlanymi kierował Carlo Ceroni.
Wewnątrz oglądać można 9 ogromnych, malowanych ołtarzy iluzjonistycznych wykonanych w latach 1707 – 1708 przez, najwybitniejszego ówcześnie malarza fresków w Polsce, Michała Anioła Palloniego, niesamowity obraz „Taniec Śmierci” nieznanego autora oraz dzieła Szymona Czechowicza z XVIII w. i cenną galerię portretów dobrodziejów kościoła w zakrystii.
W zakrystii wisi także słynne Zwierciadło Twardowskiego – metalowe lustro o wadze 17,8 kg oprawione w ramę z napisem łacińskim, w tłumaczeniu: Sztuki magiczne tym lustrem Twardowski pokazywał, lecz na chwałę bożą obrócone (to) jest. Tradycja łączy je z osobą sławnego czarodzieja Jana Twardowskiego, który wywołał z jego pomocą widmo Barbary Radziwiłłówny dla króla Zygmunta Augusta. Cesarz Napoleon I przebywając w 1812 r. w Węgrowie ujrzał w zwierciadle swoją fatalną przyszłość i wyładował swój gniew tłukąc je szpicrutą. Po raz drugi pękło, gdy rzucił w nie kluczami ksiądz, który zamiast swojego odbicia zobaczył wykrzywiony pysk diabła. Lustro jest znane w całym kraju i przyciąga wielu turystów.
Przewodnik po Bazylice Mniejszej
Jan Mielniczek – tel. 510 703 945
Foto: H.Kowalewski